Kinderen

Ten aanzien van kinderen spelen een paar belangrijke thema’s, namelijk:

• het ouderlijk gezag
• de omgangsregeling of co-ouderschap
• het ouderschapsplan
• de emoties van de kinderen

Ouderlijk gezag
Gedurende het huwelijk oefenen jij en je partner gezamenlijk het ouderlijk gezag uit. Na echtscheiding blijft het ouderlijk gezag bij jou en je partner, tenzij jij of je partner de rechter uitdrukkelijk verzoekt om het gezag aan een van jullie beiden toe te wijzen en de rechter daartoe ook beslist.

Op 1 januari 2002 is er ook een gezagsregeling in werking getreden voor geregistreerde partners en hun kinderen. De partners krijgen tegenwoordig automatisch gezamenlijk gezag over kinderen die gedurende hun geregistreerde partnerschap worden geboren.

Emoties
Kinderen zijn flexibel en heel vaak leidt een scheiding niet tot grote problemen voor hen. Mocht dit toch het geval zijn, dan kun je professionele hulp overwegen. Beide ouders moeten wel instemmen indien je besluit een psycholoog in te schakelen voor je kind.

Elk kind reageert anders op een scheiding. Toch zijn er ook overeenkomsten in de reacties van kinderen. Hoe kinderen met een scheiding omgaan, hangt af van een aantal factoren:

• Hoe was de relatie tussen jou en je partner vóór de scheiding?
• Hoe lang en hoe ernstig was het conflict tussen jou en je partner voor de scheiding?
• Hebben jij en je partner oog gehad voor de behoeften van de kinderen tijdens de scheiding?

Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig, helemaal bij een scheiding. Jij en je partner staan voor de taak om de scheiding voor de kinderen zo soepel mogelijk te laten verlopen.

Je kunt verwachten dat kinderen de loyaliteit van jou en je partner gaan testen. Ook kunnen ze partij gaan kiezen of juist proberen jou of je partner te ontzien. Kinderen zijn creatief en zullen veel dingen uitproberen. Soms ook om iets voor elkaar te krijgen.

Wat moet je daaraan doen?

Wees altijd duidelijk naar je kinderen en vertel ze keer op keer dat de scheiding niet hun schuld is. Probeer je partner niet zwart te maken en reageer positief als ze vertellen dat ze het leuk hebben gehad bij je partner. Datzelfde geldt ook voor de eventuele nieuwe vriend of vriendin van je partner, hoe moeilijk je dat soms ook vindt. Bedenk altijd dat kinderen loyaal zijn aan beide ouders.

Vertel ze herhaaldelijk dat je veel van ze houdt en zorg ervoor dat ze zich veilig voelen. Ze zullen dan ook makkelijker hun emoties uiten, zeker als jij je daar voor open stelt. Bedenk dat het voor kinderen een heel aangrijpende periode in hun leven is als vader en moeder gaan scheiden.

Als kinderen negatief reageren op een scheiding, doen zij dit uit zelfbehoud, zeker als ze te maken hebben met een moeizame scheiding. Hieronder volgt een aantal typische reacties van kinderen op een scheiding.

Ontkenning
Ontkenning komt vooral voor bij jonge kinderen in de vorm van verhaaltjes. Zij fantaseren een alternatieve werkelijkheid waarin ‘mama en papa later weer bij elkaar komen’. Of bijvoorbeeld dat ‘papa toch in het huis ernaast gaat wonen’. Andere fantasieën hebben niet direct betrekking op de scheiding en staan helemaal buiten de realiteit zoals ‘papa, mama en ik verhuizen naar de Efteling’.

Verlatingsangst
Kinderen maken zich zorgen wie er voor hen gaat zorgen na een scheiding. Ze zijn bang dat zij verlaten worden door vader en moeder. Het probleem kan erger worden wanneer jij of je partner de kinderen in vertrouwen nemen (‘papa heeft een ander’), wanneer jij of je partner negatief over de ander spreken (‘mama gaat van ons scheiden’) en wanneer een partner te laat is bij het ophalen van de kinderen. Als vader en moeder lijnrecht tegenover elkaar staan, krijgen kinderen het idee dat ze voor een keuze staan.

Sommige kinderen raken erg onzeker van een scheiding. Ze hebben behoefte aan extra bescherming en proberen die op allerlei manieren te krijgen. Bijvoorbeeld door te vertellen dat ze op school gepest worden.

Vragen stellen
Kinderen willen weten hoe een scheiding praktisch voor hen uitpakt. Het is belangrijk dat vader en moeder hierover een afgestemd en duidelijk verhaal vertellen. De informatie moet aangepast worden aan de leeftijd van het kind. Een vierjarige wil bijvoorbeeld weten hoe vaak hij papa of mama gaat zien terwijl een elfjarige zich afvraagt of hij naar een andere school moet.

Boosheid en vijandigheid
Boosheid en vijandigheid worden vaak geuit richting vriendjes, broertjes of zusjes. Ook kunnen schoolprestaties lijden onder een scheiding. De vader of moeder die in de ogen van het kind ‘schuldig’ is aan de scheiding, kan te maken krijgen met een vijandige houding. Opgekropte vijandigheid kan bij kinderen lijken op een depressie. Eet- en slaapproblemen, woede-uitbarstingen, lusteloosheid, sociale isolatie en zelfpijniging (komt vaker voor bij tieners) kunnen symptomen zijn die wijzen op een depressie.

Afwijkende kinderachtige/volwassen houding
Kinderen vallen soms terug op een eerdere ontwikkelingsfase waarin zij nog zeker waren van de liefde van vader en moeder. Ze gaan dan bijvoorbeeld weer in bed plassen of praten ineens met een babystem. Andere kinderen stellen zich juist heel erg volwassen op. Ze willen hun vader of moeder emotioneel en fysiek steunen. Dit vanuit de gedachte dat er ‘iemand de leiding op zich moet nemen’.

Bezig zijn met het samenbrengen van de partners
Hoe heftiger de conflicten tussen vader en moeder, hoe langer kinderen vasthouden aan het idee dat vader en moeder wel weer bij elkaar zullen komen. Vooral wanneer vader en moeder tijdens hun huwelijk veel ruzie hadden, kunnen kinderen bij ruzies na de scheiding denken dat dit normaal is. Ze verwarren dan ruzie en conflict met intimiteit. Als kinderen nog hoop hebben dat hun vader en moeder bij elkaar komen, proberen ze met bepaald gedrag hun vader en moeder af te dwingen met elkaar om te blijven gaan. Bijvoorbeeld door opvoeringen van toneelstukjes te organiseren waar vader en moeder bij aanwezig moeten zijn.

Schuldgevoel
Veel ruzies tussen partners ontstaan door stress die een opvoeding nu eenmaal met zich meebrengt. Hierdoor kunnen kinderen denken dat zij verantwoordelijk zijn voor de scheiding van hun vader en moeder. Vooral wanneer vader en moeder ruzie maken over omgangsregelingen e.d. Kinderen kunnen dit zien als een bron van conflict waarover ze zich schuldig gaan voelen. Ze proberen dan bijvoorbeeld de relatie van vader en moeder te lijmen door te beloven zich goed te gedragen.

Partij kiezen
Wanneer kinderen boos zijn en de boosheid van hun vader en moeder aanvoelen, kunnen ze uitvallen. Vooral als er sprake is van een vijandige omgeving, kunnen ze zich gedwongen voelen partij te kiezen. Zo kan het voorkomen dat ze weigeren met één van de ouders te bellen, of dat ze weigeren om tijd door te brengen met de ander. Tieners kopiëren vaak het gedrag van hun ouders, zoals lelijk praten over de andere partner.

Een ouder heeft een nieuwe relatie
Sommige kinderen kunnen goed omgaan met een nieuwe relatie van hun vader of moeder. Ze zijn opgelucht en voelen zich minder verantwoordelijk voor hun welzijn. Maar andersom kan helaas ook.

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom je kinderen moeite hebben met een nieuwe partner. Bijvoorbeeld omdat het persoonlijk niet klikt tussen hen. Maar er kunnen ook andere factoren meespelen, zoals dat je kinderen:

• moeite hebben met nog meer veranderingen na de scheiding
• bang zijn om jou te verliezen aan de nieuwe partner
• het gevoel hebben dat ze de andere ouder verraden als ze je nieuwe partner accepteren
• vinden dat het hun hoop verstoort dat jij en je partner weer bij elkaar kunnen komen.

Het belangrijkste is dat je je kinderen op een rustige en beheerste manier betrekt bij je nieuwe relatie en dat je rekening houdt met hun gevoelens. Overigens zonder dat je hen de regels of het tempo laat bepalen.

Hoewel een nieuw samengesteld gezin voor iedereen wennen is, kan het ook veel goeds met zich meebrengen. Het biedt gezelligheid, veiligheid, geborgenheid, rust, flexibiliteit en liefde. Daarnaast is een geslaagd samengesteld gezin voor je kinderen een goed voorbeeld van een succesvolle relatie.